Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych – ratunek, ale tylko w szczególnych sytuacjach

Nie jest żadną tajemnicą, że postępowanie cywilne często bywa kosztowne. Już samo wniesienie pozwu wiąże się – co do zasady – z koniecznością poniesienia opłaty od pozwu (np. opłaty stosunkowej naliczanej od wartości przedmiotu sporu), zaś w toku postępowania generowane są kolejne koszty (np. zaliczki na poczet opinii biegłych). W związku z tym, co robić w sytuacji, gdy nie posiadamy środków na dochodzenie przysługującego nam roszczenia? Czy droga sądowa jest przed nami zamknięta?

Niekonieczne.

Instytucją, , która ma – w założeniu – równoważyć granicę pomiędzy prawem obywatela do sądu, a zasadą odpłatności wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych jest zwolnienie od kosztów sądowych w sprawach cywilnych.

Zwolnienie to może zostać nam udzielone, m.in. gdy złożymy stosowny wniosek, o którym mowa w art. 102 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

I tak osoba fizyczna może domagać zwolnienia od kosztów sądowych, gdy złoży ona oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Oświadczenie takie, co do zasady składane jest na piśmie. Wzór wyżej wymienionego oświadczenia został określony rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości. Wzory te znajdziemy w każdym sądzie, a także m.in. na stronie BIP Ministerstwa Sprawiedliwości (https://bip.ms.gov.pl/pl/formularze/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym/).

We wniosku powinniśmy wskazać na okoliczności, z których wynika, że nie jesteśmy ponieść stosownych kosztów. Z uwagi na wyjątkowość tej instytucji – stosowne zwolnienie być uzasadnione np. naszą naprawdę ciężką sytuacją finansową. Słusznie wskazuje się więc, że uzyskanie takiego zwolnienia uzależnione jest przede wszystkim od dostarczenia przez zainteresowanego dokładnych i wiarygodnych danych o jego stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (por. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 2014 r., I ACz 353/14) – w przypadku  braku uczynienia zadość powyższym wymaganiom musimy się liczyć, że nasz wniosek zostanie rozpoznany negatywnie.

Tym samym, na skutek złożonego przez nas wniosku może on zostać uwzględniony w całości albo części. Niestety wniosek ten może zostać również zostać oddalony.  W takiej sytuacji przysługuje nam stosowny środek zaskarżenia.

Nie należy również zapominać, że Sąd cofa zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli okazało się, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć.

W obu wskazanych wyżej wypadkach będziemy obowiązani uiścić wszystkie przepisane opłaty oraz zwrócić wydatki (koszty sądowe). Co prawda, w drugim wypadku sąd może obciążyć nas tym obowiązkiem jedynie częściowo, stosownie do zmiany, jaka nastąpiła w naszych stosunkach, jednakże powoduje to, że  szczególnie ważne jest, aby okoliczności wskazane w naszym wniosku zostały przedstawione przez nas rzetelnie i zgodnie z istniejącym stanem rzeczy.