Kim jest oskarżyciel posiłkowy?
W stosunku do nas zostało popełnione przestępstwo (np. dokonano kradzieży należącej do nas rzeczy). Przeciwko sprawcy przestępstwa toczy się postępowanie karne. W toku prowadzonego postępowanie przygotowawczego (np. prowadzonego przez policję dochodzenia) otrzymaliśmy pouczenie o przysługujących nam prawach oraz ciążących na nas obowiązkach. Jednym z przysługujących nam uprawnień jest możliwość działania w postępowaniu sądowym w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Kim jest więc oskarżyciel posiłkowy?
Oskarżyciel posiłkowy jest stroną postępowania toczącego się przed sądem, co wiąże się z szeregiem przysługujących mu uprawnień.
W toku postępowania przygotowawczego status strony (pokrzywdzonego) przysługuje nam z samego faktu, że nasze dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo – nie jest wymagane składanie przez nas w tym zakresie żadnych oświadczeń. Inaczej jest w sytuacji, w której toczące się postępowanie przechodzi w etap następy – postępowanie przed sądem. Wtedy też konieczne jest złożenie – przez dotychczasowego pokrzywdzonego – oświadczenia, że będzie on działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego –pisemnie lub ustnie już na samej rozprawie. Istotny jest jednak moment, do którego oświadczenie to może być złożone – jest nim rozpoczęcie przewodu sądowego na rozprawie głównej (tj. moment zwięzłego przedstawienia przez oskarżyciela zarzutów oskarżenia).
Od tej pory (tj. po złożeniu stosownego oświadczenia) stajemy się stroną toczącego się postępowania (stroną tego postępowania jest również oskarżony), która działa – co do zasady – obok oskarżyciela publicznego (prokuratora). Oczywiście – jako strona postępowania – możemy ustanowić pełnomocnika (adwokata, radcę prawnego), który będzie realizował przysługujące nam uprawnienia w praktyce.
Działając jako oskarżyciel posiłkowy będziemy mogli przede wszystkim brać udział w prowadzonych w toku postępowania czynnościach – a zwłaszcza – uczestniczyć czynnie w rozprawie, na której będziemy mogli, m.in. zadawać pytania przesłuchiwanym świadkom. Będziemy mogli również składać wnioski dowodowe, np. wnosząc o przesłuchanie jeszcze innych świadków. Uzyskamy dostęp do akt toczącego się postępowania, a także możliwość sporządzania odpisów i kopii z tych akt – w tym uprawnienie do wykonania fotokopii akt (tj. zrobienia zdjęć akt).
Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że w przypadku niekorzystnego dla nas rozstrzygnięcia – a więc uniewinnienia oskarżonego – przysługuje nam uprawnienie do zaskarżenia wydanego wyroku apelacją, co spowoduje przekazanie sprawy sądowi drugiej instancji. Będziemy również mogli skarżyć niekorzystne dla orzeczenia wydawane w toku prowadzonego postępowania przed sądem I instancji.
Oczywiście możliwość działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego jest naszym uprawnieniem, nie zaś obowiązkiem – w związku z tym możemy z niego skorzystać, bądź też nie – wtedy nasza rola w postępowaniu ograniczy się prawdopodobnie jedynie do złożenia zeznań w charakterze świadka. Warto jednak zastanowić się czy nie chcemy – jako pokrzywdzeni przestępstwem – mieć realnego wpływu na przebieg toczącego się postępowania karnego oraz praktycznie realizować przysługujące nam uprawnienia, co zapewnia instytucja oskarżyciela posiłkowego.